Müslüman sanatçılar, İslam inancına uygun olmadığına inandıkları için, kutsal kişilerin resimlerini yapmaktan kaçınmışlardır. Bu sebepten dolayı, Hz. Muhammed’in (s.a.v.) resmini yapmaya hiçbir sanatçı cesaret edememiş veya ihtiyaç duymamıştır. Bundan dolayı, Hz. Peygamber’i tanıyanlar ve görenlerin tariflerinden faydalanarak Hz. Muhammed’in özelliklerini yazıyla anlatma yoluna gitmişlerdir.
Hilye-i Şerif nedir?
Arapça bir kelime olan “hilye”, “süs, ziynet, cevher, güzel sıfatlar, güzel yüz” gibi anlamlara gelir. Hilye-i Şerif, İslam edebiyatı ve hat sanatında Hz. Muhammed’in fiziksel özelliklerini, karakterini, insanî ve ahlakî niteliklerini, tavır ve hareketlerini anlatan eserlere verilen genel bir isimdir. Ayrıca, Hz. Muhammed’in değerini yüceltmek amacıyla da Hilye-i Şerife denir. Hilyeler, Hz. Peygamber’in vefatından sonra, onun nasıl biri olduğunu öğrenmek ve onu tanımak isteyenlerin artmasıyla oluşmuştur.
Rivayete göre, Hz. Muhammed’in hastalığı sırasında kızı Hz. Fatıma’nın, bir daha yüzünü göremeyeceği endişesi üzerine Hz. Muhammed (s.a.v.), damadı Hz. Ali’ye “Hilyemi yaz; benden sonra onu gören, beni görmüş gibi olur.” demiştir.
Hz. Peygamber bir hadisinde şöyle buyurmuştur: “Benimle müşerref olamayan ümmetim, benden sonra, benim hilye-i şerifemi yazanların yazdıkları hilyelere nazar etmek suretiyle izhar-ı muhabbet etmiş olurlar. Benim hilyemi görenler ve okuyanlar, okumasını bilmeyip yüz ve gözlerine sürüp, ruhuma salavat-ı şerif okuyanlar, beni görmüş gibi olurlar. Ümmetimden her kim, kadın veya erkek hilyemi böylece taşırsa, cehennem ateşinden âzad olur. Sıratı benim nurumla geçer ve Cennet’e benim nurumla girer ve dahî hangi evde benim hilyem bulunsa ve tarif üzere ziyaretini yapsa, o haneye hırsız, ecinni ve şeytan, hastalık, sihir, efsun giremez ve ateş kar kılmaz. Sıdk-ı hulus ile taşıyan, her murada erer. Hak Teâlâ’nın hıfz-ü emanında olur ve o evde Halil İbrahim bereketi bulunur; fakirlik girmez, gam ve gussa görmez, her türlü sıkıntılara karşı faydasını görür. Hasta nazar etse şifa bulur. Fakir nazar etse, ganî olur. Bahtı kapalı olanlar nazar etseler, bahtı açılır ve talihi küşad olur. Ehl-i sefer nazar etse ve dahî götürse, okusa ve yüzüne gözüne sürse, cümle bela ve kazalardan ve dertlerden kurtulur ve yeni ay gördükte hilyeme nazar etse ve salavat-ı şerife okusa o ay içinde hiçbir bela ve kaza görmez ve fücûten ölmeden ve mekkârlar ve sehhârlar ve cadılar şerrinden Allah muhafaza kılar…”
Hilyelerin asıl kaynağı, çoğunu Hz. Ali, Hz. Ayşe ve Hz. Hasan’ın, kimilerini de Abdullah bin Ömer, Enes bin Malik, Ebu Hüreyre, İbn-i Halid, Ebu Tufeyl gibi güvenilir hadis rivayetçilerinin ifadeleri ve aktardıkları hadisler oluşturur. Bu bilgiler, bağımsız bir eser haline gelmeden önce, kişilerin belleğinde saklanır veya hadis ve siyer kitaplarında parçalar halinde bulunurdu.
Hilye-i Şerif: Hz. Muhammed’in Fiziksel ve Manevi Özelliklerini Anlatan Özel Bir Yazma
Hilye-i Şerif, İslam dünyasında büyük bir değere sahip olan yazılı bir eserdir. Bu yazma, Peygamberimiz Hz. Muhammed’in yüce şahsiyetini ve özelliklerini detaylı bir şekilde tasvir eder. “Hilye” kelimesi, Arapça’da “ziynet” veya “süs” anlamına gelirken, “Şerif” ise “şerefli” veya “onurlu” anlamına gelir. Dolayısıyla, Hilye-i Şerif, Peygamberimizin manevi ve fiziksel niteliklerini anlatan değerli bir süs olarak kabul edilir.
Hilye-i Şerif’in Doğuşu ve Gelişimi
Hilye-i Şerif, ilk kez 17. yüzyılın ünlü hattatlarından biri olan Hâfız Osman tarafından levha şeklinde yazılmıştır. Ancak, daha önce Büyük Derviş Ali’nin benzer bir çalışma yaptığına dair kesin bir kanıt bulunmamaktadır. Eski kaynaklardan gelen rivayetlere göre, Hâfız Osman’ın bu formu geliştirmesi ve farklı hilye metinlerini araştırması, onun bu alandaki ustalığını ve özverisini göstermektedir.
Hâfız Osman, önceleri göğüs cebinde taşınabilecek boyutta ve sadece nesih hattıyla Türkçe mealli hilyeler yazmıştır. Ancak, zamanla hilye yazımındaki yeteneği ve isteği onu daha büyük ve detaylı eserler üretmeye yönlendirmiştir. Onun özgün çalışmaları, hilye formunun şekillenmesinde ve yayılmasında büyük bir rol oynamıştır.
Ünlü Hattatlar ve Hilye-i Şerif Yazımı
Hâfız Osman’ın ardından, birçok ünlü hattat da hilye yazımına katkıda bulunmuştur. Yedikuleli Seyyid Abdullah, Mahmud Celaleddin, Yesarîzade Kazasker Mustafa İzzet Efendi, Mehmed Şefik, Mehmed Şevki, Yahya Hilmi, Hasan Rıza, Ahmed Kamil Akdik ve Hamid Aytaç gibi hattatlar, hilye yazımında önemli eserler vermişlerdir. Her biri, farklı tarzları ve teknikleriyle hilye yazımının zenginleşmesine katkıda bulunmuştur.
Hilyeler, çeşitli boyutlarda yazılmıştır. Bazıları göğüs cebinde taşınabilecek boyutlarda yazılırken, bazıları ise büyük duvarlara asılmak üzere tasarlanmıştır. Boyutları büyüdükçe, kullanılan hatlar da daha irileşmiş ve görsel açıdan daha etkileyici hale gelmiştir.
Hilye-i Şerif’in Mirası ve Önemi
Hilye-i Şerif, İslam kültürünün önemli bir parçasıdır ve Peygamberimizin övgüye değer niteliklerini anlatan değerli bir eserdir. Ünlü hattatların özverisi ve ustalığıyla şekillenen bu yazma eserler, kültürel mirasımızın önemli bir parçasını oluşturur. Bu değerli mirasın korunması ve gelecek nesillere aktarılması büyük bir önem taşır
